Nó làm con người mất chân lý, tôi muốn nói làm con người mù quáng không còn nhận được thực giá trị của chính bản thân mình. Nhưng ước muốn người đẹp là một chuyện mà nhận chân ai là mỹ nhân là chuyện khác. Những nhà tâm lý học gọi là thứ tình tâm giao lãng mạn.
Người ta nỗ lực thôi. Bạn trai mắc nó, sức khỏe kiệt quệ ngó thấy: toàn thân gầy ốm, nước da vàng bủn, mặt nhiều nếp nhăn, mắt hoa mờ, tai ù, tim đập nhanh và không đều, vai rút, gối run. người ta thường thấy thoáng trên gương mặt những người nầy một nỗi buồn thắm thía vì sự bẽ bàng của thân phận.
Nó uống xong cám ơn tôi mà quên hay không biết bạn. Cha mẹ khi thấy con trai của mình lố 12, 13 tuổi mà có những hiện tượng nầy thì cứ đơn sơ nói thẳng cho chúng ăn mặc kín đáo đừng e ngại để con mình lắm lúc bối rối đâm ra có những tâm tình không hay như tôi trình bày dưới đây. Không phải họ chọn theo lý tưởng người lớn đâu.
Tôi đã gặp trên hai nam thanh khật khùng, tướng diện cà ngất, cà ngơ, ăn nói nhểu nhảo mà hay chọc gái, gặp giai nhân đi theo ngó cách trắng trợn. Tất cả những tâm tình lo âu trên làm cho tâm hồn bạn trai tuổi dậy thì đã xao xuyến lại xao xuyến hơn. Đọc Kiều của Nguyễn Du, ta thương Từ Hải ở chỗ từ tốt bụng, quá tin cậy Kiều nên:
Những lời khuyên về kỹ thuật nên để ý đến trình độ sức khỏe nhất là những kẻ thiếu ăn, mất ngủ và bịnh tim. Có nghe chuyện đời xưa, chuyện ma để thỏa mãn óc hiếu kỳ. Đọc Kiều của Nguyễn Du, ta thương Từ Hải ở chỗ từ tốt bụng, quá tin cậy Kiều nên:
Kinh thánh gọi người vợ là bạn đời của đàn ông. Báo chí có nhiều tin cậu trai nầy thọc huyết cậu trai kia, đàn ông nầy treo cổ đ àn ông nọ để đăng là tại tâm lý ngàn đời của nam giới. Vì mồi vật chất mê hoặc, nhiều thế nhân mất đi óc hướng thượng, quên hẳn trên đầu có ai, chết rồi còn lại cái gì.
Nếu họ có dòng máu nghệ sĩ, là một ngón nhạc, một bút thơ thì chính thời kỳ nầy họ sáng tác phong phú. Đã bị xỏ mũi rồi thì đích thị là yếu đuối. Họ tráo trở lời nói, nói qua nói lại, khi phủ nhận, khi quả quyết, khi hồ nghi, khi tán thành, khi đả đảo.
Đấng Quan phòng không những chỉ chuẩn bị cho bạn những cơ quan để truyền sinh mà còn cho bạn bao nhiêu đứctính như cường dũng, sáng suốt, đảm đương và cho người bạn trăm năm của bạn những đức tính hiền dịu, tế nhị, hy sinh. Thời gian ưu sầu, thương tiếc trôi qua trong lòng thu vô hạn của Désirée. Con người toàn diện ngày một nghèo nàn.
Nhưng phần đông bạn trai gọi được là chịu đựng hơn bạn gái trong những môn học đòi nhiều suy nghĩ. Không phải họ kiêu hãnh như người tự đắc cho mình là con sông ở giữa bầy gà. Rồi sau có những sáng xuân mà lòng họ ngao ngán sầu, sầu không lý do.
Trong con mê thấy hình ảnh âu yếm của cha con và nhất là hình ảnh cùng các vết khổ đau của mẹ. Người lớn có rầy thì họ cho là bó buộc, là hủ lậu. Ơû thời nầy mấy tiếng tự do, dân chủ cũ như trái đất mà tôi thấy có nhiều cơ quan giáo dục, người ta còn dùng lối giáo dục độc tài mà tôi gọi là lối giáo dục Tập vật như người ta luyện khỉ múa lân.